Παρατηρήσεις:
- Οι παραπάνω θέσεις είναι απολύτως ακριβείς (με ακρίβεια μερικών μέτρων) εκτός από τρία σημεία: «Οι Βελανιδιές στον Καλαμιά Αιγίου», «Το Πεύκο της Νικήτης» και οι «Ελιές της Δήμαινας». Για τα μνημεία αυτά οι θέσεις είναι κατά προσέγγιση ενώ φαίνεται ότι αγνοούνται ακόμα και από τους ντόπιους!
- Η λίστα των φυσικών μνημείων που παρουσιάζεται με κάποιες παραλλαγές σε διάφορους δικτυακούς τόπους, έχει μερικά λαθάκια:
- Υπάρχει πλάτανος-μνημείο στον Λιά Θεσπρωτίας και όχι στην Ελαία Θεσπρωτίας (που, πάντως, δεν είναι πολύ μακριά).
- Υπάρχει δρυς-μνημείο στο Περιθώριο Αχαΐας. Δεν υπάρχει Περιθώριο Αρκαδίας (το λάθος προέρχεται από το ΦΕΚ!)
- Το κλήμα Καλαβρύτων βρίσκεται στο συνοικισμό Σέλλα Παγκρατίου Καλαβρύτων (αναφέρονται διάφορες άλλες τοποθεσίες).
- Οι δύο βελανιδιές Καλαμιά βρίσκονται κοντά στο χωριό Καλαμιάς Αιγίου και όχι στην Καλαμιά.
- Ο φοίνικας του Ναυπλίου βρίσκεται στον προμαχώνα «Πέντε Αδέρφια» και όχι στην πλατεία «Πέντε Αδέρφια» (που υπάρχει και βρίσκεται σε αντιδιαμετρικό σημείο της πόλης)
- Στατιστικά, το πιο δημοφιλές μνημείο φύσης είναι τα πλατάνια. Από τα 69 μνημεία φύσης τα 28 αφορούν πλατάνια. Μάλιστα σε 4 περιπτώσεις, στο ίδιο μνημείο υπάρχουν περισσότερα από ένα πλατάνια (π.χ. στο Σχολάρι υπάρχουν δύο). Ακολουθούν οι βελανιδιές με 8 μνημεία και οι ελιές με 5.
- Κάποια από τα «διατηρητέα» μνημεία της φύσης δεν έχουν διατηρηθεί. Συγκεκριμένα:
- O φοίνικας του Καποδίστρια είναι νεκρός. Έχει απομείνει ο ξερός κορμός του.
- Το Πεύκο της Νικήτης έχει ξεραθεί και μάλλον δεν έχει απομείνει τίποτα.
- Οι ελιές της Δήμαινας δεν εντοπίζονται. Πιθανόν να έχουν κοπεί.
- Τα 5 πλατάνια στους Κομποτάδες έχουν κλαδευτεί και έχει απομένει μόνο το κάτω μέρος των κορμών, σε ύψος γύρω στα 2 μέτρα. Υποτίθεται ότι είχαν σαπίσει.
- Η ιστορική αξία σχεδόν όλων των μεμονωμένων πλατανιών της λίστας προέρχεται από το γεγονός ότι υπήρξαν τόποι απαγχονισμού. Αυτό ισχύει και για κάποια άλλα δέντρα όπως η ελιά του Ναυπλίου.
- Εκτός από τα μνημεία της λίστας, υπάρχουν και πολλά άλλα δέντρα που θα μπορούσαν να είναι στη λίστα, κυρίως αιωνόβιοι πλάτανοι και ελιές που υπάρχουν διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα. Πάντως υπάρχουν και πολλά για τα οποία οι ντόπιοι επαίρονται ότι είναι μνημεία της Φύσης, τα οποία όμως δεν έχουν χαρακτηριστεί επίσημα ως τέτοια (συνήθως επειδή δεν μπήκε κανένας στον κόπο να ακολουθήσει την προβλεπόμενη διαδικασία).
- Από θεωρητικής απόψεως, ας μας επιτραπεί η παρατήρηση ότι η ταξινόμηση πάσχει, καθώς ομαδοποιούνται ετερόκλητα στοιχεία: ταξινομούνται μεμονωμένα δέντρα στην ίδια κατηγορία με τεράστια δάση (Ροδόπης, Γράμμου) ή με απολιθωμένα δάση ή με μη συγκεκριμένα δέντρα που ανήκουν σε σπάνια είδη ή ακόμα και εφήμερα αγριολούλουδα (το κρητικό κεφαλάνθηρο!). Ακόμα συμπεριλαμβάνονται ένα ολόκληρο νησί, μία τυρφώδης έκταση και μία λίμνη.
Το πιο περίεργο είναι ότι συμπεριλαμβάνεται και μία κατασκευή (οι Δώδεκα Βρύσες Αιγίου) που αφενός δεν είναι φυσικό μνημείο και αφετέρου είναι στον ίδιο χώρο με άλλο μνημείο (τον Πλάτανο του Αιγίου). - Υπάρχει ένα θέμα με την ηλικία των δέντρων. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι γνωστή παρόλο που υπάρχει μια τάση από τοπικές πηγές να μεγαλοποιείται. Κάποιες βαρύγδουπες δηλώσεις για 2000 και 3000 χρόνια και υποτιθέμενες αναφορές στον Παυσανία θα πρέπει να θεωρούνται αυθαίρετες.
Το 2016 βρέθηκε ότι το πιο αρχαίο δέντρο στην Ευρώπη είναι ένα ρόμπολο στην Πίνδο ηλικίας 1075 ετών. Επομένως θα πρέπει να δεχτούμε ότι κανένα άλλο γνωστό ελληνικό δέντρο δεν ξεπερνά αυτήν την ηλικία. Πολλά δέντρα στην Ελλάδα –ιδίως πλατάνια– φαίνεται πως μετρούν την ηλικία τους σε αιώνες αλλά σίγουρα όχι σε χιλιετηρίδες παρά τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα (ακόμα και στα ΦΕΚ, μερικές φορές). Οι πιο σοβαρές ενδείξεις για την ηλικία θα πρέπει να θεωρούνται αυτές που αναφέρουν ηλικία 200 ή 300 ή το πολύ 600 ετών. Από εκεί και πάνω θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί.
Περισσότερες λεπτομέρειες για τα 69 Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης:
| Μνημείο Φύσης | ΦΕΚ | Νομός | Περιγραφή |
|---|
Εκτός από τις παραπάνω περιπτώσεις, υπάρχουν και άλλα πολύ αξιόλογα φυσικά μνημεία που δεν έχουν (ακόμα) χαρακτηριστεί επισήμως «Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης», ίσως επειδή δεν βρέθηκε κανείς να επιδιώξει αυτήν την αναγνώριση ακολουθώντας την προβλεπόμενη διαδικασία.
Μερικά από αυτά:
| Φυσικό μνημείο | Τοποθεσία | Περιγραφή | Φωτογραφία |
|---|---|---|---|
| Ελιά Βουβών | Στις Άνω Βούβες Χανίων | Από κλαδί αυτού του δέντρου στεφανώθηκε ο νικητής του Μαραθωνίου στους Ολυμπιακούς της Αθήνας το 2004. Η ηλικία της αναφέρεται ότι είναι πάνω από 3000 χρόνια (δύσκολο). |  |
| Πλάτανος Ηλιοχωρίου | Στο Ηλιοχώριο (Ντομπρίνοβο) Ζαγορίου Ιωαννίνων | Στην κεντρική πλατεία του χωριού. Ηλικίας τουλάχιστον 600 ετών. |  |
| Πλάτανος Τσαγκαράδας | Τσαγκαράδα Πηλίου | Στην κεντρική πλατεία του χωριού. Περιφέρεια κορμού 15 μέτρα. |  |
| Ελιά της Όρσας | στο Αιάντειο Σαλαμίνας | Σύμφωνα με τοπικές πηγές είναι ηλικίας 2.500 ετών (δύσκολο). |  |
| Ρόμπολο «Άδωνις» | Κάπου στην Πίνδο, μάλλον στον Σμόλικα | Το 2016 ανακοινώθηκε επίσημα ότι αυτό είναι το αρχαιότερο δέντρο της Ευρώπης. Φύτρωσε το 941 μ.Χ. Πρόκειται για δέντρο που ανήκει στο είδος Λευκόδερμη Πεύκη ή Pinus heldreichii ή, κοινώς, ρόμπολο. Η ακριβής τοποθεσία παραμένει επίτηδες άγνωστη. Το δέντρο ανακαλύφτηκε μετά από συνδυασμένη έρευνα των πανεπιστημίων: Στοκχόλμης, Μάϊντζ (Γερμανίας) και Αριζόνας (ΗΠΑ). Κοντά σε αυτό υπάρχουν άλλα 12 περίπου «συνομήλικα» ρόμπολα. Οι επιστήμονες που το ανακάλυψαν του έδωσαν και όνομα: «Άδωνις». |  |
